Co to jest film animowany?
Film animowany (inaczej kreskówka lub film rysunkowy) – jest to rodzaj filmu, który charakteryzuje się tym, że obraz uzyskiwany jest poprzez odręczny rysunek, a nie jak to zazwyczaj bywa poprzez rejestrowanie animacji z użyciem kamery. Wspomniana odręczna grafika za pomocą pojedynczych klatek filmu przedstawia kolejne fazy ruchu. Innymi metodami wykorzystywanymi w kreskówkach są animacja poklatkowa oraz technika, która zdominowała współczesną kinematografię – grafika i animacja komputerowa. Jest ona coraz częściej wykorzystywana przez współczesnych twórców, gdyż znacznie skraca i ułatwia proces powstawania kreskówki.
Pod względem kulturowym film animowany definiowany jest dwojako, jedni nazywają go ożywioną plastyką, inni natomiast sztuką narysowanych ruchów. Porusza on bardzo szeroki zakres tematyczny, w zasadzie nie ma żadnych ograniczeń w tym zakresie, gdyż to co go wyróżnia to możliwość tworzenia fikcji. To autor nadaje mu kolor, formę, kierunek, ruch i może tworzyć dowolne obrazy – to właśnie odróżnia go od tradycyjnego filmu.
Historia animacji
Historia filmu animowanego sięga paleolitu, a dokładniej pochodzących z tego okresu rysunków naskalnych. O nawiązaniu do animacji świadczą zwielokrotnione (nałożone na siebie) kończyny zwierząt, które w zamyśle autora miały imitować ruch. Innym przykładem są pochodzące z terenów obecnego Iranu, ornamenty umieszczone na ceramicznych naczyniach, sprzed 5200 lat. Sekwencje następujących po sobie zdarzeń w formie rysunkowej doszukać się można także w sztuce starożytnego Egiptu, obrazy te powstały około 4000 lat temu. Prototypy kreskówek widoczne są także w twórczości Leonarda da Vinci.
Automatyzacja filmu animowanego
Pierwotne, animacje przeglądane były ręczne, za pomocą kineografu, który wymagał zaangażowania ze strony oglądającego – musiał on szybko wertować książki, na których umieszczone były kolejne obrazki. Z czasem jednak zaczęto zastępować tę metodę urządzeniami pozwalającymi odtwarzać krótkie animowane sekwencje. Były to: fenakistiskop (wykorzystujący rotację dysku z obrazkami), zoetrop (rysunki znajdowały się na powierzchni obracającego się cylindra) oraz praksinoskop będący ulepszonym modelem zoetropu.
Nowożytny film animowany datowany jest na koniec XIX i początek XX wieku. Przełomowe okazało się wynalezienie w 1906 roku metody poklatkowej, która przyczyniła się do wyprodukowania pierwszego filmu animowanego zapisanego na taśmie filmowej pt.: „Zabawne grymasy śmiesznych twarzy”. Kilka lat później, w 1910 roku, za przyczyną Polaka – Władysława Starewicza powstał pierwszy na świecie animowany film lalkowy – „Piękna Lukanida”.
Czynnikiem, który w znaczącym stopniu przyczynił się do wzrostu popularności kreskówek w latach 30 było założenie przez amerykańskiego producenta i reżysera Walta Disneya wytwórni filmowej w Hollywood. Specjalizowała się ona zarówno w filmach krótko jak i pełnometrażowych. Do historii i kultury przeszła głównie poprzez takie bajkowe postaci jak Myszka Miki, Kaczor Donald czy Pies Pluto.
Zobacz także:
Konkurentem wytwórni Disneya stało się studio animacji Metro-Goldwyn-Mayer, które zasłynęło z bajek z Tomem i Jerrym. Pochodzący z tej wytwórni William Hanna i Joseph Barbera, założyli własny biznes pod nazwą Hanna-Barbera i wyprodukowali takich kultowych bohaterów jak: pies Huckleberry, miś Yogi, czy Scooby-Doo. W latach 30 pojawiła się także wytwórnia Warner Bros, której dziełem jest cykl Looney Tunes czy postać Królika Bugsa.
Lata 70 i 80 XX wieku to rozwój trójwymiarowej grafiki komputerowej. To dzięki tej technologii powstały takie kultowe animacje jak „Toy Story” i „Gdzie jest Nemo”, za które odpowiada wytwórnia Pixar, czy wyprodukowany przez studio DreamWorks „Shrek”.
Film animowany na świecie
Poza wspomnianymi w poprzednim akapicie wytwórniami ze Stanów Zjednoczonych, sztuka animacji rozwijała się także w innych zakątkach świata. Reprezentujący Azję Wschodnią Hayao Miyazaki odniósł spektakularny sukces w 2003 roku, kiedy jego produkcja „Sprited Away” zdobyła Oscara.
W Wielkiej Brytanii natomiast dominują animowane filmy lalkowe, które reprezentuje produkcja „Uciekające kurczaki” wyprodukowana przez studio Aardman. Technika ta dotarła także do Polski, za przyczyną łódzkiego Studia Małych Form Filmowych Se-ma-for powstałych takie seriale dla dzieci jak: Miś Uszatek i Coralgol. Inne tego typu polskie dzieła to: „O Największej Kłótni”, wyreżyserowane przez Zbigniewa Koteckiego czy „Piotruś i Wilk” powstały w koprodukcji z Brytyjczykami, który wyreżyserowała Suzie Templeton.
Główne ośrodki produkcji filmów animowanych to przede wszystkim: USA, Kanada, Wielka Brytania, Włochy, Japonia, Chiny i Czechy. Wśród wytwórni filmowych nadal królują Walt Disney i DreamWorks, natomiast w obrębie stacji telewizyjnych emitujących kreskówki dominują Cartoon Network, Nickelodeon i Disney Channel.
Historia filmu animowanego w Polsce
Początki animacji w Polsce datowane są na rok 1910, za sprawą wspomnianego Władysława Starewicza, natomiast w okresie powojennym pojawił się film Zenona Wasilewskiego pt.: „Za Króla Krakusa”.
Główne studia filmowe zajmujące się animacją to:
- łódzki Se-ma-for specjalizujący się we wszelkich technikach animacji. Pochodzące z tego studia filmy „Tango” Zbigniewa Rybczyńskiego oraz wspominany „Piotruś i Wilk” zdobyły Oscara
- Studio Filmów Rysunkowych z Bielska-Białej, które wyprodukowało kultową bajkę „Bolek i Lolek” i wiele innych
- warszawskie Studio Miniatur Filmowych, którego dziełem były „Dziwne Przygody Koziołka Matołka”
- działające od lat 80. XX wieku TV Studio Filmów Animowanych z Poznania
Wśród polskich twórców należy wymienić także światowej sławy grafika Tomasza Bagińskiego, którego film „Katedra” został nominowany do Oscara, natomiast „Sztuka Spadania” zdobyła szereg prestiżowych nagród na międzynarodowych konkursach. A także reżyserów: Waleriana Borowczyka, Jana Lenicę, Władysława Nehrebeckiego, Kazimierza Urbańskiego i wielu innych.
Animacja artystyczna
Oprócz filmów animowanych produkowanych dla masowego odbiorcy powstało także wiele kreskówek niekonwencjonalnych, które nawiązują do sztuki wysokiej, czy kierunków występujących w malarstwie. Przykładem tego typu animacji jest „Pies andaluzyjski” do którego scenariusz pisał m.in. Salvador Dali, czy powstała w 2003 roku animacja dla dorosłych „Trio z Belleville” nagrodzona na festiwalu w Cannes.
Niekonwencjonalne podejście do animacji dało się zauważyć także wśród polskich twórców. Pod koniec lat 50. XX wieku powstała Polska Szkoła Animacji, której dzieła nawiązywały do sztuki wysokiej. Do reprezentantów kina artystycznego zaliczani są Jerzy Kucia, Piotr Dumała i Mariusz Wilczyński.
Zobacz również: